Inleiding

De Rechtbank Den Haag heeft op 17 november 2022 de verdachten Kharchenko, Dubinskiy en Girkin veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor het doen verongelukken van vlucht MH17 en de moord op 298 inzittenden (1).

Vanaf het begin heb ik gedacht dat er nooit een veroordeling zou komen van de daders van de aanslag op de MH17. Nu is het daarvan wel gekomen maar de uiteindelijke uitvoering van de straf blijft onhaalbaar. Totdat in Rusland dader Girkin om heel andere redenen de cel indraait denken we vaak dat rechtvaardigheid heel ver weg is. Rechtvaardigheid is zo lijkt het soms helemaal niet aan ons. Ik moest denken aan een interview met oud minister Witteveen, vader van de bij de ramp omgekomen Willem Witteveen.  De vader in het interview wijst ons op de kracht van vergeving. De zoon , Willem, in een essay, wijst ons op de retoriek van het recht.

De Verwondering.

In ‘De Verwondering’ praat Annemiek Schrijver met Johannes Witteveen over het verlies van naasten. Deze zeer erudiete man, voormalig minister en vice premier, vader van de bij de MH17 ramp tesamen met met zijn vrouw en dochter overleden Willem Witteveen, spreekt zich als Soefie uit over vergeving. Op een bewonderenswaardig uitgebalanceerde wijze vertelt hij over de aanvaarding van de grimmige werkelijkheid, als het besef daar is, dat je je kind niet meer zult zien.

De Verwondering met Johannes Witteveen 8 03 2015 – YouTube

De zoon, een rechtsfilosoof.

Niet veel later kwam ik een essay tegen van Willem, de zoon van Johan Witteveen over de retoriek van het recht (2). In de tijd dat Rusland haar veto uitspreekt over de evt. vervolging van de MH17 daders krijgt dit essay wellicht een nieuwe betekenis. Laat Johan Witteveen zich al uit over de daders ” in vergevende zin”, zijn zoon wijst ons op de keerzijde van de zucht naar “gerechtigheid”.  In het essay stelt hij dat “het recht” een tijdelijke stand van zaken is en bovendien onderhevig aan retoriek. Een retoriek die weliswaar voorkomen en beheerst moet worden, maar die toch een eigen kracht en waarheidsfactor lijkt te verlenen aan het ene of het andere standpunt.  Een rechterlijke uitspraak kan dan gaan over een situatie waar beslist niet elkeen zich in zal kunnen vinden maar die omwille van de harmonie moet worden aanvaard. Wie zegt dat over 50 jaar de nauwelijks opgeleide bemanningsleden van de Boek Raketinstallatie niet worden gezien als slachtoffers van een politieke situatie die meenden hun land te mogen verdedigen. Heeft Rusland wellicht volkomen gelijk niet mee te willen gaan in de retoriek van het Westen. Welke gevolgen zou een publieke nederlaag van Poetin niet kunnen hebben wanneer het tribunaal Ruslands bevelhebbers de schuld geeft. De vader wijst ons op vergeving, de zoon wijst ons op de realiteit. Er komt geen tribunaal. Dat was mijn overtuiging toen. Er bestaat wel gerechtigheid, denk ik nu.

• 1 –  https://www.om.nl/onderwerpen/mh17-vliegramp#:~:text=De%20Rechtbank%20Den%20Haag%20heeft,de%20moord%20op%20298%20inzittenden.

• 2 – W.J. Witteveen, De retoriek in het recht. Over retorica en interpretatie, staatsrecht en democratie (diss. Leiden), Zwolle: W.E.J. Tjeenk